Ludzkość w swojej historii wielokrotnie zmagała się z różnymi epidemiami. Mimo iż ówcześni mędrcy dopatrywali się w tych zjawiskach kary bożej, to dziś wiemy, że ich głównymi przyczynami były raczej zaniedbania higieniczne i słabo rozwinięta medycyna.
Czym jest dżuma?
Dżuma jest chorobą, która rozwija się na skutek zakażenia bakterią – Yersinia pestis. Jest definiowana jako zoonoza, czyli choroba odzwierzęca. Zwykle występowała ona wśród małych ssaków i gryzoni. Uważa się, że człowiek został pierwotnie zainfekowany na skutek pogryzienia przez pchły, które wcześniej bytowały na zakażonych szczurach. Choroba charakteryzowała się wysoką śmiertelnością, która w owych czasach sięgała ponad 90%.
Kiedy rozpoczęła się epidemia dżumy?
Z dostępnych źródeł historycznych dowiedzieć się można, że epidemie dżumy w występowały w dziejach ludzkości kilkukrotnie.
Pierwsze wzmianki o epidemii choroby podobnej do dżumy pochodzą ze starożytnej Grecji. Jednak za pierwszą dobrze opisaną epidemię tej choroby uważa się dżumę Justyniana, która rozpoczęła się w Bizancjum w 541 r. n.e. Trwała ona aż do VII wieku i pochłonęła blisko 40% mieszkańców ówczesnego Konstantynopola, czyli największego w tamtym okresie miasta Europy. Epidemia została zawleczona również w inne miejsca kontynentu europejskiego oraz do Azji Mniejszej i Afryki. Szacuje się, że na skutek dżumy straciło w tym okresie życie około 100 milionów ludzi.
Kolejna epidemia dżumy spadła na średniowieczną Europę w roku 1346, początkowo pojawiając się w portach Sycylii i niemal jednocześnie na Krymie. W różnych ogniskach trwała do 1671. Tzw. czarna śmierć była największą zarazą, z jaką zetknęła się ludzkość w całych swoich dziejach.
Trzecia pandemia dżumy rozpoczęła się w połowie XIX wieku i skoczyła dopiero w wieku XX. Wówczas, za pośrednictwem statków rozprzestrzeniła się na wszystkich kontynentach, najbardziej dotykając jednak kraje uboższe, jak Indie, Chiny, czy państwa afrykańskie.
Jak przebiegała największa pandemia w historii?
Mimo iż wybuchy ognisk epidemii dżumy pojawiały się stosunkowo często, za największą pandemię w dziejach ludzkości uważa się tę, która rozpoczęła się w XIV wieku. Zajęła ona niemal całą Europę oraz część Azji, Bliskiego Wschodu i Afryki. W różnych krajach, już podczas pierwszych kilku lat, zmarło 20 – 80% populacji. Ze względu na tragiczne żniwo, które zbierała choroba, starano się za wszelką cenę zapobiec jej rozprzestrzenianiu. Przyczyn morowej zarazy upatrywano początkowo w „złym powietrzu”, które miało być źródłem zakażenia. Uważano również, że do rozwoju choroby przyczyniają się kąpiele, gdyż woda otwiera pory i ułatwia wnikanie powietrza w ciało. Najpopularniejszym symbolem pandemii dżumy jest strój, który nosili ówcześni medycy. Składał się on z długiej, czarnej szaty, kapelusza oraz charakterystycznej maski przypominającej dziób ptaka.
Jaki wpływ na dzieje człowieka wywarła epidemia dżumy?
Poza skutkami demograficznymi, dżuma wywarła ogromny wpływ na historię człowieka. Jednym z nich był rozkwit fanatycznych ruchów religijnych, które dominowały w średniowiecznej Europie. Epidemia znacznie zwiększyła w społeczeństwie strach przed obcymi, jako potencjalnymi roznosicielami choroby. Doprowadziło to do powszechnego przyzwolenia na prześladowanie mniejszości etnicznych i religijnych. Zaraza nie zwiększyła natomiast znaczenia higieny, a prawidłowe rozpoznanie jej przyczyn nastąpiło dopiero stulecia później.
